Z Mateuszem Klemenskim, Wicemarszałkiem Województwa Wielkopolskiego, rozmawia Marta Śniegocka.

W raporcie „Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2013” województwo wielkopolskie zostało uznane za jeden z najlepiej rozwiniętych gospodarczo regionów w Polsce. Jakie elementy są Pańskim zdaniem kluczowe do osiągnięcia takich wyników?

Wielkopolska jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo regionów w Polsce. Ocena poziomu rozwoju gospodarczego województwa wynika między innymi z siły gospodarki wyrażonej na przykład wartością PKB per capita i dynamiką jego wzrostu, znaczącej obecności spółek z udziałem kapitału zagranicznego, znaczącego potencjału sektora R&D, istotnego miejsca Poznania na mapie imprez targowo-wystawienniczych, funkcjonowania podstref Specjalnych Stref Ekonomicznych. Moim zdaniem, za kluczowe elementy warunkujące rozwój gospodarczy uznać należy promowanie myślenia i działania projektowego, stymulowania współpracy nauki i biznesu, promocję edukacji technicznej, wzmocnienie systemu zachęt finansowych dla inwestycji, wzmocnienie spójności transportowej regionu, rozwój portu lotniczego.

Wielkopolska może pochwalić się inwestycjami zagranicznymi w wysokości ponad 8 mld zł. Co zagraniczni inwestorzy najbardziej sobie chwalą w regionie?

Począwszy od lat 90. XX wieku Wielkopolska pozostaje jedną z głównych lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce. Oznacza to, że przez ostatnie 20 lat był to bez wątpienia region przyjazny inwestorom. Potencjał do przyciągania inwestycji Wielkopolska budowała do tej pory na kilku fundamentach. Należą do nich: wysoka jakość kapitału ludzkiego, atrakcyjne koszty pracy, siła gospodarki regionu, znaczący potencjał naukowy i akademicki, istotne miejsce Poznania na mapie imprez targowo-wystawienniczych, funkcjonowanie w Wielkopolsce podstref Specjalnych Stref Ekonomicznych, dobra drogowa, kolejowa i lotnicza dostępność transportowa regionu.

Ważnym elementem przyciągania inwestorów jest promocja. Województwo chętnie promuje się na międzynarodowych targach inwestycyjnych m.in. MIPIM w Cannes czy Expo Real w Monachium. Na jakich elementach skupiona jest strategia promocyjna województwa i czy z biegiem lat widzą Państwo zmianę
w postrzeganiu regionu?

Skupiamy się na promowaniu naszego regionu jako innowacyjnego, posiadającego duży potencjał gospodarczy, jednym słowem dobrego miejsca na inwestycje. Dzięki udziałowi w targach na całym świecie, widzimy, że zaczynamy być postrzegani jako solidny partner, który ceniony jest nie za niskie koszty pracy, ale za dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową, wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą oraz przyjazne dla inwestora władze. Promocja gospodarcza za granicą, prowadząca do zwiększenia stopnia internacjonalizacji przedsiębiorstw, realizowana jest zarówno przez udział w targach, jak i misjach gospodarczych do krajów szczególnie atrakcyjnych dla przedsiębiorców. Wśród nich są: Brazylia, Indie, Japonia, Kazachstan, Stany Zjednoczone, Rosja, Włochy, Chiny i Korea Południowa, Gruzja, Irak, Dania, Nigeria, Białoruś, Mongolia, RPA i Niemcy. Udział w misjach stanowi dla przedsiębiorców okazję do nawiązania bezpośredniego kontaktu z klientami lub inwestorami potencjalnie zainteresowanymi przedstawianą ofertą rynku wielkopolskiego. Promocja odbywa się także poprzez Elektroniczną Bazę Ofert Inwestycyjnych, stanowiącą specjalistyczną bazę informacyjną dla przedsiębiorców i inwestorów, w której zgromadzono dane na temat ponad 200 terenów.

Poznań, jako wielkopolska metropolia, w oczywisty sposób jest najatrakcyjniejszym miejscem  do lokowania inwestycji. Jak zachęcić inwestorów, aby zainteresowali się subregionami w obrębie województwa?

W subregionach funkcjonują podstrefy Specjalnych Stref Ekonomicznych na obszarze których stosuje się proinwestycyjne instrumenty polityki finansowej, na przykład: obniżenie stawek podatków lokalnych czy wprowadzenie dla inwestorów 5-letniego całkowitego zwolnienia z podatku od nieruchomości. W Wielkopolsce działają podstrefy pięciu Specjalnych Stref Ekonomicznych: Kamiennogórskiej, Kostrzyńsko-Słubickiej, Łódzkiej, Pomorskiej i Wałbrzyskiej SSE. Zajmują one w naszym regionie łącznie powierzchnię ponad 560 ha. Elementem przyciągającym inwestorów są również klastry działające w branżach: przemysłowej, usługowej, ochrony środowiska i spożywczej. Zgromadzona w nich wspólna baza wiedzy pozwala nie tylko utrzymać, ale i przyciągnąć nowych zagranicznych przedsiębiorców z innych terenów. Obecność w klastrze oznacza możliwość bezpośredniego współkształtowania środowiska, w którym prowadzą działalność. Daje też szansę na zgodne dopasowanie lokalnego otoczenia do potrzeb zgłaszanych przez podmioty i gwarantuje większą stabilność oraz przewidywalność warunków działania. Z punktu widzenia przyszłego inwestora niezwykle istotną kwestią jest także wysoko wykwalifikowana kadra, dostępność jednostek naukowo-badawczych, dogodne połączenia komunikacyjne i stąd nasza troska o budowę infrastruktury drogowej.  

Wielkopolska uważana jest za region zrównoważony pod względem ilości inwestycji przemysłowych i w wysokie technologie. Jakie wysokie technologie rozwijane są  województwie i co władze samorządowe robią, aby wspierać ten rozwój?

Z wysokich technologii rozwijamy w Wielkopolsce szczególnie przemysł farmaceutyczny, biotechnologię, lotniczy, medyczny, precyzyjny i optyczny. Zarząd Województwa aktywnie wspiera rozwój wysokich technologii w regionie. Świadczy o tym chociażby sposób dystrybuowania środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Kluczową rolę pełnią w tym zakresie  kryteria wyboru projektów. Zwracam uwagę, iż  te dotyczące innowacyjności (Działanie 1.2 Wsparcie rozwoju MŚP”) pozwalają otrzymać blisko 30 procent spośród wszystkich możliwych do zdobycia punktów.

W dużym uproszczeniu powiedzieć można, iż tylko projekty zwierające rozwiązania innowacyjne mają szanse na powodzenie w procesie aplikacyjnym. Podkreślić także należy, iż z myślą o aktywizowaniu rodzimych przedsiębiorców w obszarze wysokich technologii w ramach wspomnianego już Działania 1.2 utworzono III schemat przeznaczony dla beneficjentów z sektora MŚP, którzy planują inwestycje w technologie stosowane na świecie nie wcześniej niż od 3 lat. Działania o charakterze innowacyjnym, w tym inwestycje w wysokie technologie wspierane są również z wykorzystaniem zwrotnych instrumentów inżynierii finansowej realizowanych w ramach WRPO, tj. inicjatywy JEREMIE oraz inicjatywy JESSICA. W przypadku inicjatywy JEREMIE uruchomiono nawet dedykowany produkt finansowy, w ramach którego oferowane są preferencyjnie pożyczki dla przedsiębiorców z sektora MŚP na inwestycje obejmujące wdrożenie rozwiązania technologicznego, które jest stosowane na świecie przez okres nie dłuższy niż 3 lata.

A jak wygląda kwestia wspierania inwestycji w przemysł?

Wspieramy tworzenie podstref Specjalnych Stref Ekonomicznych, jak również parków naukowo-technologicznych, które są istotnymi elementami strategii przyciągania inwestorów. Realizujemy także projekty związane ze stworzeniem korzystnych warunków do inwestowania poprzez kompleksowe przygotowanie terenów inwestycyjnych. W ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego realizujemy projekty infrastruktury drogowej i kolejowej, a także z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, infrastruktury energetycznej oraz informatycznej.

Od 2014 roku rusza nowa pula środków z Unii Europejskiej. Jakie projekty interesujące z punktu widzenia inwestorów planuje zrealizować województwo wielkopolskie?

Wielkopolska otrzyma z Brukseli 9 miliardów złotych na inwestycje w latach 2014–2020. Pieniądze zostaną podzielone na kilka sektorów. Środki przeznaczone zostaną między innymi na wspieranie działalności i przedsiębiorców, na koleje i drogi oraz wsparcie rynku pracy, a także rozwój Internetu. Pieniądze mają być wydatkowane również na wsparcie dla osób zakładających własną firmę, szkolenia dla pracowników, a także aktywizację grup wykluczonych społecznie. Zaplanowano też środki na drogi i koleje.  Zmodernizowana ma zostać trasa kolejowa Poznań – Piła. Przewidziano również zakup nowych pociągów. Szansę na realizację mają też projekty drogowe, na przykład budowa dróg ekspresowych.

Wielkopolska jest również jednym z liderów odnośnie ilości realizowanych projektów w ramach programu JESSICA. Co uważa Pan za największe zalety tego programu i czy w przyszłej perspektywie dofinansowania przedsiębiorcy nadal będą mogli z niego korzystać?

Trzeba zwrócić uwagę, że Wielkopolska jest nie tylko liderem jeśli chodzi o liczbę projektów w ramach Inicjatywy JESSICA, ale także nasz region był jednym
z europejskich pionierów jej wdrażania. Aktualnie JESSICA w województwie wielkopolskim wspiera aż 30 projektów, a łączna wartość pożyczek przekracza 300 milionów złotych – udało się więc zakontraktować niemalże wszystkie środki wniesione z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na realizację Inicjatywy. Należy podkreślić, że cechy Inicjatywy JESSICA sprawiają, że jest ona niezwykle atrakcyjna zarówno dla inwestorów publicznych, jak i prywatnych. Pożyczki bowiem są preferencyjne – charakteryzują się obniżonym oprocentowaniem, a także wydłużonym okresem kredytowania i karencją w spłacie kapitału. Ponadto JESSICA jest Inicjatywą nastawioną na elastyczność, dzięki czemu wachlarz projektów jest bardzo zróżnicowany. Można wskazać na tak odmienne przedsięwzięcia, jak na przykład budowa parku technologiczno-przemysłowego w Poznaniu, rewitalizacja targowiska miejskiego w Gnieźnie czy utworzenie centrum kultury w Koźminie Wielkopolskim – przy czym wszystkie przyczyniają się do realizacji celu głównego programu JESSICA, a także pozwalają na osiągnięcie pozytywnych efektów społecznych. Biorąc pod uwagę zwrotność środków, po spłacie pożyczek kolejne projekty będą mogły otrzymać finansowanie z Inicjatywy, dzięki czemu możemy tworzyć stały mechanizm wsparcia obszarów miejskich. Jeśli chodzi o perspektywę 2014-2020, instrumenty zwrotne z pewnością zyskają na znaczeniu w stosunku do dotacji – ta forma finansowania powinna być kontynuowana i rozwijana. Aktualnie rozważamy, w jaki sposób najlepiej wykorzystać je w nowym okresie programowania. Możliwe, że instrumenty zwrotne będą mogły wesprzeć również inne obszary, poza wsparciem realizowanym obecnie w zakresie rozwoju miast i przedsiębiorczości.

Województwo zaangażowane jest w rozbudowę współpracy w ramach Polskich Zachodniej. Co przedsiębiorcom może przynieść taka współpraca pomiędzy regionami?

Inicjatywa opracowania strategii rozwoju Polski Zachodniej, podjęta przez pięć województw tej części kraju, jest pierwszym w Polsce tego rodzaju przedsięwzięciem oddolnym. W 2010 roku samorządy województw zachodniopomorskiego, lubuskiego, dolnośląskiego, opolskiego i wielkopolskiego uznały, że dla zwiększenia efektywności swych polityk rozwojowych ważna jest ich koordynacja, zarówno wewnątrz tego obszaru, jak i w relacji do polityk krajowych. Uznały, że inicjatywa ta powinna być źródłem istotnej wartości dodanej. W 2013 roku prace nad strategią przekazano w ręce Ministra Rozwoju Regionalnego, który zgodnie z ustawą o zasadach polityki rozwoju przygotowuje tego rodzaju dokument i przedkłada go Radzie Ministrów. Strategia Rozwoju Polski Zachodniej, choć nie dysponuje odrębnymi środkami, bowiem w perspektywie 2014+ nie będzie realizowana przez odrębny program operacyjny, będzie przede wszystkim ważnym instrumentem uzgadniania polityk krajowych z samorządami na obszarze Polski Zachodniej. Nie oferuje bezpośredniego wsparcia przedsiębiorstw, bowiem jest ono do dyspozycji w ramach innych programów, lecz tworzy dobre podstawy do poprawy warunków ich funkcjonowania. Wyrażają to proponowane cele tej strategii. Cel główny mówi o wzroście konkurencyjności makroregionu, która z kolei, zgodnie z celami szczegółowymi sformułowanymi w tym dokumencie, zależy od funkcjonalnej
i przestrzennej integracji tego obszaru, od atrakcyjności makroregionalnej oferty inwestycyjnej oraz od efektywności potencjału naukowo-badawczego. Dla przedsiębiorców ważne jest to, że warunki dla ich funkcjonowania będą w Polsce Zachodniej koordynowane, że polityki krajowe i regionalne będą realizowane w sposób komplementarny. Dziś przygotowujemy się do kontraktu terytorialnego, w którym zapisane będą zobowiązania stron rządowej i samorządowej do realizacji wspólnie ustalonych celów. Jednym z najważniejszych obszarów negocjacji będą zakres i forma wsparcia przedsiębiorstw, w ramach nowej perspektywy finansowej oraz inwestycje służące poprawie funkcjonowania gospodarki.