Odpowiada Michał Siewierski, kierownik Sekcji Nieruchomości Inwestycyjnych w Agencji Nieruchomości Rolnych.

Prawo odkupu, będące dotychczas ustawowym uprawnieniem Agencji Nieruchomości Rolnych, wynikającym z treści art. 29 ust 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ze względu na brak jasno określonych w ustawie przesłanek do jego wykonania, zostało uznane przez Trybunał Konstytucyjny (TK) za niezgodne z ustawą zasadniczą.

Kierując się intencją TK, obecnie Agencja zastrzega sobie możliwość wprowadzenia do umowy sprzedaży umownego prawa odkupu nieruchomości zbytych przez Agencję z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Oznacza to, iż po sprzedaży przez Agencję określonego katalogu nieruchomości, w ciągu 5 lat Agencja ma prawo zażądać zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości z uwzględnieniem kosztów nakładów koniecznych, po cenie zbycia przez Agencję. Należy jednak podkreślić, iż zawarta w treści umów regulacja nie dotyczy wszystkich nieruchomości - jak w przypadku ustawowego prawa odkupu, ale przede wszystkim nieruchomości rolnych. Z powyższego obciążenia wyłączone są np. wszystkie nieruchomości, które w chwili zbycia przez Agencje miały charakter nierolny i w ten sposób były wycenione.

Regulacje te mają na celu zabezpieczenie interesu Skarbu Państwa. W sytuacji, kiedy po sprzedaży przez Agencję nieruchomości typowo rolnej dochodzi do zmiany jej przeznaczenia np. pod budownictwo mieszkaniowe, przy braku prawa odkupu – Skarb Państwa poniósłby stratę zważywszy na kilkukrotny wzrost wartości takiej nieruchomości, natomiast jej nabywca bezpodstawnie wzbogaciłby się. Mając na uwadze fakt, iż większość gmin nie posiada planów zagospodarowania przestrzennego, tego typu sytuacje nie są odosobnionymi przypadkami.

Prawo odkupu może być także stosowane w sytuacji odsprzedaży przez właściciela nieruchomości rolnej, która została zbyta przez Agencję na preferencyjnych zasadach w drodze przetargu ograniczonego, czy też w trybie pierwszeństwa w nabyciu np. na rzecz osoby fizycznej nie związanej z rolnictwem lub osoby prawnej.

Umowne prawo odkupu ujawnione jest w księdze wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. Należy podkreślić, że prawo to obciąża nieruchomość przez okres 5 lat, bez względu na to czyją jest ona własnością (przeniesienie własności na rzecz innej osoby nie skutkuje bowiem wygaśnięciem tego prawa).