Z Grażyną Buczyńską, głównym specjalistą w Departamencie Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), na temat realizowanego przez PARP we współpracy z Ministerstwem Gospodarki przedsięwzięcia pn."Polskie klastry i polityka klastrowa", rozmawia Agnieszka Boruta.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Grażyna Henclewska, określiła przedsięwzięcie "Polskie klastry i polityka klastrowa" jako nowatorskie. Które czynniki mają wpływ na to miano?
O tym może świadczyć kilka aspektów. Po pierwsze - projekt łączy promowanie klastrów i idei klasteringu z działaniami dotyczącymi kreowania polityki klastrowej, a więc jest to kompleksowe podejście do spraw klastrów w Polsce. Po drugie – jednym z działań realizowanych w ramach przedsięwzięcia, jest powołanie i prace Grupy roboczej ds. polityki klastrowej, do której udało nam się pozyskać przedstawicieli różnych środowisk, zarówno przedsiębiorców, jak i administracji rządowej i samorządowej oraz instytucji, które mogą mieć wpływ na rozwój klastrów w Polsce do 2020 roku. Po trzecie - nasze przedsięwzięcie to pierwszy projekt na rzecz klastrów o tak szerokim zasięgu geograficznym i różnorodnym pod względem przyjętych działań. Jednym z założeń projektu jest promocja klastrów działających we wszystkich województwach Polski, w skali ogólnokrajowej, a dzięki dwujęzycznym katalogom oraz katalogowi zbiorczemu, który będzie wydany w pięciu językach, także na arenie międzynarodowej. Potrzeba prowadzenia kompleksowej promocji polskich klastrów, jako struktur mających znaczący wpływ na rozwój regionów i w konsekwencji kraju, był podkreślany przez koordynatorów klastrów biorących udział w badaniu klastrów w Polsce, zrealizowanym przez PARP w 2010 roku. Należy także podkreślić fakt, że projekt jest realizowany we współpracy z urzędami marszałkowskimi wszystkich województw, czyli gospodarzami regionów, co znacznie wzmacnia jakość i skuteczność osiąganych rezultatów.

Zapewne dzieje się to za pomocą konkretnych narzędzi?
W ramach przedsięwzięcia, klastry w każdym województwie mają możliwość przedstawienia swoich osiągnięć i ofert, czy to w wydanych katalogach, czy też podczas konferencji i towarzyszących im wystaw. W konferencjach uczestniczą przedstawiciele pokrewnych klastrów z zagranicy, jest to więc doskonałe miejsce nawiązania współpracy z partnerami zagranicznymi. Dzięki takim działaniom wspieramy internacjonalizację działań klastrów, o czym ostatnio mówi się tak wiele. Także inne działania realizowane w ramach przedsięwzięcia są organizowane na taką skalę po raz pierwszy, np. cykl paneli dyskusyjnych dla klastrów, podczas których dyskutowane są problemy zgłoszone bezpośrednio przez koordynatorów klastrów. Rozpoczęła prace Grupa robocza ds. polityki klastrowej, która ma za zadanie wypracowanie kierunków i założeń polityki klastrowej do 2020 roku, na podstawie wniosków i rekomendacji wynikających z obecnie realizowanej polityki w obszarach mających wpływ na rozwój klastrów w Polsce, przy uwzględnieniu dobrych praktyk zagranicznych oraz rekomendacji Komisji Europejskiej. Członkami Grupy są przedstawiciele ministerstw, organizacji przedsiębiorców, regionów, klastrów nie tylko z kraju, ale i z zagranicy, a więc grupa ekspertów w dziedzinie klastrów. Wszystkie dokumenty, raporty i informacje z prac Grupy roboczej oraz nt. innych działań realizowanych w ramach przedsięwzięcia są umieszczane na Portalu Innowacji.

Polskie klastry stoją przed wieloma problemami: prawnymi, finansowymi, kadrowymi, tymi w komunikacji wewnętrznej. Które z podjętych przez PARP działań, mają pomóc w zniwelowaniu chociaż części z nich, i w jaki sposób?
Problemy, o których pani wspomniała, są bardzo ważne dla rozwoju klastrów. Należałoby jeszcze dodać może najważniejszy, który próbujemy rozwiązać realizując nasz projekt, tj. zmiana świadomości, wzorów i postaw różnych aktorów zaangażowanych w rozwój klastrów, szczególnie przedsiębiorców, bo o nich głównie chodzi. Ważna jest sprawa wzmocnienia współpracy przedsiębiorców z przedstawicielami nauki oraz władz regionalnych i krajowych. Nasz projekt podchodzi do tych problemów kompleksowo. Należy dodać, że także inne projekty PARP mają na celu niwelowanie barier rozwoju klastrów, np. projekt szkoleniowo-doradczy dla liderów, koordynatorów i członków klastrów (PO KL działanie 2.1.3), czy inwestycyjny (PO IG, działanie 5.1). Wracając do pani pytania - członkowie Grupy roboczej ds. polityki klastrowej, której zadaniem jest m.in. wypracowanie kierunków i założeń polityki klastrowej do 2020 roku, dyskutują o wszystkich aspektach przyszłej polityki klastrowej, przedstawią rekomendacje i propozycje zmian, w tym w polityce B+R, edukacji, transferu innowacji itp. Dodam także, że wypracowane wnioski i rekomendacje, zostaną zawarte w raporcie końcowym, który będzie poddany konsultacjom społecznym i ostatecznie przekazany osobom decyzyjnym.

Jakie priorytetowe cele stawiane są przed przedsięwzięciem "Polskie klastry i polityka klastrowa"?
Głównym celem przedsięwzięcia jest wzmocnienie polskich klastrów, podniesienie ich konkurencyjności i zdolności innowacyjnej poprzez rozwój tzw. kapitału ludzkiego, czyli osób bezpośrednio zaangażowanych w klastrach oraz poprzez podniesienie efektywności kształtowania polityki klastrowej. Cele szczegółowe obejmują m.in.: wzrost świadomości roli klastrów i znaczenia gospodarki opartej na klastrach, poszerzenie wiedzy o istniejących klastrach w Polsce i na świecie, wzrost świadomości podmiotów funkcjonujących w klastrach i zmiana postaw wobec zagadnień współpracy ponadregionalnej, internacjonalizacji oraz B+R+I, zwiększenie zaangażowania partnerów centralnych i regionalnych w dialog dotyczący polityki klastrowej, zwiększenie wykorzystania doświadczeń i dobrych praktyk krajowych i zagranicznych w projektowaniu działań wspierających klastry. Przedsięwzięcie zaplanowano jako dwa podstawowe priorytety: komponent skierowany bezpośrednio do klastrów, czyli działania promocyjno-informacyjne: konferencje, wystawy, katalogi, publikacje, artykuły, panele dyskusyjne; działania na rzecz opracowania przyszłej polityki klastrowej i nowych instrumentów wsparcia rozwoju klastrów: prace Grupy roboczej ds. polityki klastrowej.

Jakie błędy, które stanowią bariery w rozwoju klastrów, popełniają przedsiębiorcy?
Przede wszystkim to brak strategicznego myślenia członków klastra oraz osób, które mogłyby pełnić rolę lidera w klastrze. Ważne jest wiedzieć, co się chce wspólnie zrobić, dlaczego robić to wspólnie z konkurencją i dopiero potem planować działania, tworzyć biznesplany projektów. Wtedy także okaże się, że łatwiej będzie pozyskać dofinansowanie na realizację tak skonstruowanych projektów. Kolejnym problemem jest wciąż brak zaufania do innych przedsiębiorców, członków klastra, którzy tak naprawdę są w stosunku do siebie konkurencją na rynku. Ale jeśli wszyscy zrozumieją, że „silny i większy może więcej”, to w dłuższej perspektywie taka współpraca przyniesie dobre efekty. Barierą rozwoju klastrów jest także wciąż brak wiedzy nt. organizacji działań klastrowych, zarządzania klastrem. Ważny jest np. podział prac pomiędzy członków klastra, chęć współpracy i poświęcenia czasu także dla innych, co w początkowej fazie nie przynosi zysków, a przecież przedsiębiorcy są głównie tym zainteresowani. Mam nadzieję, że nasz projekt, szczególnie publikacje nt. działań klastrów, opracowywane w formie podręczników, wpłynie na zmianę świadomość członków klastrów, a także zniweluje niektóre bariery rozwoju klastrów.

W jaki sposób wspólne działania PARP i MG pomogą polskim przedsiębiorcom?
Badania wykazują, iż przedsiębiorcy działający w klastrach rozwijają się znacznie szybciej, niż ci działający indywidualnie. Musimy sobie zdawać sprawę, że jedno przedsięwzięcie, nawet najlepiej przygotowane i realizowane, nie jest panaceum na wszystkie bolączki polskich przedsiębiorców. Ale jest to dobry kierunek wspierania ich rozwoju. Dostarczanie informacji nt. klastrów, pokazywanie dobrych praktyk krajowych i zagranicznych, wpływ na przyszłe narzędzia wsparcia dla klastrów itd. Wszystkie te działania powinny zachęcić polskich przedsiębiorców do wspólnych działań, nie tylko czysto biznesowych, ale i tych długoterminowych, dotyczących wypracowania i wdrażania nowych rozwiązań technologicznych, które mogą powstać we współpracy z jednostkami naukowymi, badawczo-rozwojowymi. Wystarczy popatrzeć na innych, np. Hollywood, klaster biotechnologiczny w Wielkiej Brytanii, czy Niemczech, Nokia, Włoski Klaster Meblowy, nie mówiąc już o Dolinie Krzemowej. Innym się udało, więc trzeba spróbować pójść ta drogą.

Jakie są refleksje po pierwszych miesiącach wdrożenia programu?
Po pierwszych zrealizowanych konferencjach, wystawach, spotkaniach koordynatorów klastrów z ekspertami i partnerami zagranicznymi oraz pierwszych dyskusjach członków Grupy roboczej, możemy śmiało stwierdzić, że inicjatywa PARP była bardzo potrzebna. Tę tezę potwierdzają dotychczas osiągnięte rezultaty, ale i napotkane trudności. Cieszy nas fakt, że udało nam się zainteresować naszym projektem i włączyć do współpracy nie tylko bezpośrednich beneficjentów przedsięwzięcia, czyli koordynatorów i członków klastrów, ale także partnerów z instytucji regionalnych i centralnych. Zdajemy sobie sprawę, że jest jeszcze wiele do zrobienia w dziedzinie rozwoju klastrów w Polsce. Pod koniec roku, tj. będąc na półmetku realizacji naszego przedsięwzięcia (projekt kończy się pod koniec 2012 roku - przyp. red.), będziemy mieć więcej doświadczeń ze zrealizowanych działań, chętnie więc podzielimy się naszymi refleksjami. Na Portalu Innowacji utworzyliśmy podstronę przedsięwzięcia „Polskie klastry i polityka klastrowa”, gdzie na bieżąco informujemy zainteresowanych o postępach w realizacji projektu.